Weerstand wordt vaak gezien als lastig, irritant of contraproductief. Toch is het systemisch gezien vaak precies het tegenovergestelde. Heb je een collega die tegenstribbelt, een team dat alles vertraagt, of een directielid dat op de rem trapt? Het zijn vaak signalen dat er iets van waarde is dat niet verloren mag gaan. Zie het als liefde voor de zaak in een andere gedaante.

Wat is weerstand eigenlijk?

In organisaties heeft weerstand vele gezichten. Soms is het laconiek: ‘het zal mijn tijd wel duren’. Of zegt iemand ‘ja’, maar doet diegene iets anders. Soms is het fel: de kont tegen de krib, openlijk of onderhuids. En soms wordt het afgedaan als ‘zwartkijkerij’. Eigenlijk gun je iedere organisatie wel een zwartkijker, want wie de beren op de weg ziet, maakt daarmee vaak onbewust zwakke plekken zichtbaar. Zo iemand laat bijvoorbeeld zien wat anderen negeren, of systemisch gezien buitensluiten. Daarmee draagt zo’n collega bij aan het gezond houden van het geheel. Dus bekijk hem of haar eens door een roze bril, in plaats van dat je bij voorbaat denkt: “daar heb je die persoon weer.”

Beschermingsmechanisme

Zoals systemisch adviseur Siebke Kaat zo mooi weergeeft: biologisch gezien is weerstand het vermogen om ziektekiemen te weren. Het is een beschermingsmechanisme. Het kan ook een automatische reactie zijn van het immuunsysteem, omdat het al eerder eenzelfde gevaar onder ogen heeft gezien. En er kan uit veiligheid een blokkade worden opgeworpen, omdat men bedreiging voelt. In organisatiesystemen werkt het net zo. Er kan weerstand ontstaan bij veel en snelle veranderingen, of bij bijvoorbeeld sterke groei of krimp. Het is het alarmsignaal van een systeem dat voelt dat er iets dreigt te kantelen, uiteen te vallen of verloren te gaan.

De waarde van weerstand in organisaties

Weerstand is dus geen vijand. Het is gratis advies. Het laat zien waar het systeem spanning ervaart, welke kwetsbare punten bescherming vragen en welke waarden of structuren onmisbaar zijn. Soms gaat het om iets praktisch, soms om iets fundamenteels zoals de identiteit, de verbinding of het bestaansrecht van een bedrijfsonderdeel.

Hoe een organisatieopstelling helpt bij weerstand

Ervaar je veel weerstand en krijg je de vinger niet achter de oorzaak ervan? Een organisatieopstelling helpt zichtbaar te maken wat er bijvoorbeeld beschermd dient te worden of wat al dan niet bewust door de organisatie wordt buitengesloten. Dat kan bijvoorbeeld een team zijn dat het gevoel heeft dat werk nooit wordt afgemaakt omdat er steeds nieuwe projecten starten ‘om te vernieuwen’. Of een waardevolle werkwijze die langzaam wordt verdrongen zonder duidelijke reden. Een opstelling laat zien waar loyaliteit zit, welke waarden of structuren onmisbaar zijn en welke pijn of dreiging onder de oppervlakte leeft.

Waarom je dit als leider wil weten

Als je de oorzaak van weerstand achterhaalt, win je tijd, energie en draagvlak. Net zoals je in een stroomcircuit de weerstand weg kunt halen, en het weer gaat stromen, voorkom je eindeloze discussies en besluiteloosheid en creëer je beweging op een manier die het fundament van je organisatie intact laat. Weerstand vertelt je niet alleen waar de spanning zit, maar vooral waar de sleutel ligt om met de hele organisatie vooruit te komen. Zie het als een signaal van betrokkenheid: iemand of een groep zegt in feite “dit doet ertoe”. Wie dat signaal uit de onderstroom oppakt, kan vooruitgang boeken.

Heb jij op je werk vaak die rol als ‘zwartkijker’? Weet dan: je ziet vaak dingen die anderen missen. Die kwaliteit is waardevol én soms kan die rol het leven ook wat zwaarder maken dan nodig is. Wil je ontdekken hoe je die scherpe blik en creativiteit kunt behouden en tegelijk lichter en positiever in je werk en leven kunt staan? Dan kan een individueel systemisch traject of een familieopstelling je inzicht geven. Vaak blijkt namelijk dat deze manier van kijken zijn oorsprong vindt in je familiesysteem. Bekijk de mogelijkheden op mijn website en overleg eens met je leidinggevende hierover.