Misschien denk je erover om deel te nemen aan een opstelling. Je bent nieuwsgierig. Je hebt erover gelezen, of je hebt er iemand enthousiast over horen vertellen. Je interesse is gewekt en toch voel je een drempel. Het klinkt wat ‘vaag’. Je weet niet precies wat je kunt verwachten. Wat je gaat voelen. En je vindt het daarom spannend om je aan te melden. Je wil best eens meekijken en misschien ook wel meedoen. Maar heb je daar iets aan? En zo ja, wat dan? Omdat ik best vaak vragen krijg over je rol als deelnemer aan een opstelling, beantwoord ik graag vijf veelgestelde vragen.
1. Hoe werkt een systeemopstelling en wat is de rol van een representant daarin?
Bij een opstelling nodigt de vraagsteller mensen uit de groep uit om iets of iemand te vertegenwoordigen, ofwel: te representeren. Dat kan een familielid zijn, een rol in een organisatie, of een begrip, zoals ‘onzekerheid’, ‘een doel’ of ‘de toekomst’. De vraagsteller plaatst de representanten in willekeurige volgorde op willekeurige plekken in de ruimte. Hun posities ten opzichte van elkaar weerspiegelen hoe iemand – vaak onbewust – de situatie in het echt beleeft. De representanten vormen samen een levend model van het systeem.
Vervolgens doet zich een bijzonder verschijnsel voor. De representanten ervaren namelijk verschillende gevoelens en sensaties. Die blijken vaak sterke overeenkomsten te hebben met die van de personen die ze representeren, zónder dat ze iets over hen weten. Hoewel dit fenomeen nog niet wetenschappelijk verklaard is, blijkt het in de praktijk telkens weer zo te werken. En omdat dit ongrijpbaar is, wordt dit deel van het opstellingenwerk wel eens als ‘vaag’ bestempeld. De uitwerking ervan is echter alles behalve vaag. Die is heel concreet.
Door te kijken naar de systemische wetten en door de waardevolle bijdrage van representanten, worden patronen zichtbaar, ontstaat er ruimte om oplossingen te onderzoeken, inzichten te krijgen en deze patronen te doorbreken.
Je wordt niet zomaar als representant gekozen. Vaak ziet de vraagsteller iets van datgene wat of diegene die je vertegenwoordigt in jou. Representant zijn, kan daardoor een leerzame en verrijkende ervaring zijn. Je kunt er vaak iets uit meenemen voor je eigen situatie.
2. ‘Speel’ je een rol?
Nee. We zitten niet bij de toneelclub. Als representant voel je vanalles. Al zodra je door de vraagsteller op je plek wordt gezet en ook als er anderen in het ‘veld’ worden gebracht. Iedereen kan representeren. De één voelt meer dan de ander. En vaak komt dat overeen met het karakter van degene die je representeert. Nogmaals: je wordt vaak niet voor niks uitgekozen om iemand te representeren…
Omdat dit lastig voor te stellen is, start ik meestal met een oefening, waarin je ervaart hoe het is om representant te zijn. Bovendien zul je merken dat iemand die jou representeert, hetzelfde voelt als jij, wanneer je zelf in de opstelling gaat staan. Ik hoor vaak, dat dit bijzonder is om mee te maken en dat het nieuwsgierig maakt naar meer.
3. Werkt een opstelling door op jou als representant?
Opstellingen hebben effect op de vraagsteller, op het systeem waar de vraag over gaat en ook op jou als representant en op de toeschouwers (resonanten). Je komt gedurende een opstelling soms op verschillende posities in het systeem te staan. Op de ene of op de andere plek zul je andere gevoelens en sensaties ervaren. Hierdoor krijg je inzichten en antwoorden op eigen vraagstukken. Soms vraag ik jou als representant om bepaalde handeling uit te voeren of zinnen uit te spreken. Die zijn niet alleen helpend voor de vraagsteller, maar ook voor jouzelf en de toeschouwers. Soms duurt het nog een tijdje, voordat je in de gaten hebt wat de opstelling voor je heeft betekend.
4. Kun je iets verkeerd doen tijdens een opstelling?
Nee. Als begeleider vraag ik je op verschillende momenten wat je ervaart. Daarbij kun je niks verkeerd zeggen of doen. Iedere opmerking of beweging die je maakt, kan letterlijk en figuurlijk iets in beweging zetten bij de vraagsteller of bij andere representanten. Dit zorgt alleen maar voor meer inzicht. Als representant ben je van grote hulp voor de vraagsteller. Hij of zij zal dankbaar zijn voor jouw bijdrage.
5. Is het de moeite waard om representant te zijn?
Absoluut! Terwijl je in een onbekend systeem stapt, ervaar je gevoelens die niet per se van jou zijn. Je kunt emoties uiten die je normaal misschien niet zo snel zou delen. Je stapt in de schoenen van een ander, zonder dat het persoonlijk wordt. Dit opent deuren voor persoonlijke ontwikkeling en groei. Dus… waar wacht je nog op?
Dit zeiden deelnemers over hun deelname als representant:
“Het was emotioneel en wel heel interessant wat er gebeurde.” – Jeroen
“Ik kon echt voelen wat mijn lichaam liet merken als ik een rol kreeg.” – Sandra
“Ik vond het spannend en tegelijk zeer bijzonder om te ervaren.” – Robin
“Een totale verrassing dat je zo goed kunt voelen, ook in relatie tot andere representanten. Bijzonder en verrijkend.” – Henriet
“Ik zat echt in de rol van de moeder. Heel mooi.” – Daniëlle
