Ontstaan er in binnen je organisatie wel eens spanningen? Bijvoorbeeld als de wens voor vernieuwing botst met de behoefte aan stabiliteit, of als controle in de weg staat van vertrouwen en loslaten? Dit soort tegenstellingen – ook wel polariteiten genoemd – zijn geen obstakels, maar juist kansen. Als leidinggevende is het goed om polariteiten als zodanig te herkennen en er oog voor te hebben. Dat bevordert het succes van je team en van de organisatie.
Eerder schreef ik over patronen. Het zijn signalen dat er iets in je organisatie aan de hand is wat verder onderzocht mag worden. In deze blog zoom ik in op het patroon: polariteiten.
Polariteiten zijn tegenstellingen die ervoor kunnen zorgen dat mensen elkaar uitsluiten. Soms staan mensen met hun aanpak of mening lijnrecht tegenover elkaar, terwijl juist het tegendeel nodig is. Juist door beide polariteiten zichtbaar te maken en in te sluiten ontstaat er balans tussen stabiliteit en flexibiliteit, wat essentieel is voor het succes van een organisatie. Als beide kanten van een polariteit erkend worden, ontstaat er ontspanning in het systeem.
Wat zijn polariteiten?
Polariteiten lijken vaak tegenstellingen, maar het zijn eigenlijk complementaire krachten die elkaar nodig hebben. Beide kanten verdienen erkenning. Ze kunnen namelijk niet zonder elkaar. Voorbeelden van polariteiten zijn:
- Leidinggeven versus volgen
- Controleren versus loslaten
- Stabiliteit versus verandering
- Oud versus nieuw
Het erkennen van deze polariteiten biedt inzichten die helpen om vastgeroeste patronen te doorbreken en effectievere manieren van samenwerken en functioneren te ontdekken.
Voorbeeld 1: Naar binnen gericht versus naar buiten gericht zijn
Een veelvoorkomende polariteit in organisaties is die tussen interne en externe focus. Neem de relatie tussen de binnendienst en de buitendienst. De binnendienst optimaliseert interne processen, terwijl de buitendienst focust op klantrelaties en acquisitie. Beide afdelingen hebben verschillende doelen en werkwijzen, waardoor er wrijving kan ontstaan.
In een opstelling of tijdens een systemische oefening kan zichtbaar worden hoe deze polariteit zorgt voor misverstanden. De binnendienst voelt zich soms ondergewaardeerd, terwijl de buitendienst het idee heeft dat ze onvoldoende ondersteund worden. Door beide perspectieven te erkennen, ontstaat er wederzijds begrip en een betere samenwerking. En dat is in het belang voor het succes van de organisatie.
Voorbeeld 2: Nabijheid versus afstand
Een leidinggevende bij een zorginstelling vroeg mij onlangs hoe zijn team kon omgaan met de polariteit tussen nabijheid en afstand in de zorgrelatie. Waar ligt de grens tussen persoonlijke betrokkenheid en professionele afstand? Wanneer voelt iemand zich nog veilig? Hoe geef je je grenzen aan?
Zorgverleners willen over het algemeen goede relaties opbouwen met hun cliënten, wat nabijheid en emotionele verbinding vereist. Tegelijkertijd is het essentieel om grenzen te stellen en een veilige omgeving te waarborgen.
Een opstelling kan in zo’n geval heel goed ingezet worden om beide kanten zichtbaar te maken. Zowel nabijheid als afstand zijn van belang in het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving. Door beide polen te erkennen en strategieën te ontwikkelen, zoals heldere communicatie om grenzen te stellen zonder de relatie te schaden, kan er ontspanning ontstaan. Zo kan een balans worden gevonden die zowel de cliënt als de zorgverlener dient.
Voorbeeld 3: Structuur versus chaos
Een derde voorbeeld van een polariteit, is die van structuur enerzijds en chaos anderzijds.
Uit een opstelling kan blijken dat medewerkers zich gefrustreerd voelen door strikte regels en structuren, wat hun creativiteit belemmert. Tegelijkertijd kan te veel chaos leiden tot verwarring en inefficiëntie. Het verkennen van deze polariteit helpt organisaties te begrijpen dat beide nodig zijn: structuur geeft richting, chaos geeft ruimte voor creativiteit. Door flexibele structuren te ontwikkelen, kunnen organisaties beide kanten omarmen, wat ertoe leidt dat creativiteit en stabiliteit elkaar versterken. Zoals hockeycoach Marc Lammers mooi zegt: “Een duidelijke structuur biedt ruimte voor avontuur.”
Polariteiten in jezelf
Polariteiten spelen niet alleen binnen teams of organisaties, maar ook bij jezelf. Misschien herken je in je eigen leven spanning tussen onafhankelijkheid en verbinding, of tussen streng en lief zijn voor jezelf, of tussen … en … (vul maar in). Dat levert geheid interne strijd op. Door beide kanten in jezelf te erkennen en te omarmen, wordt die strijd minder en ontstaat er rust.
Opstellingen bieden de mogelijkheid om deze interne polariteiten zichtbaar te maken en de onderlinge dynamiek te begrijpen. Door ruimte te geven aan beide kanten, ontstaat er meer zelfacceptatie en begrip voor de keuzes die we maken.
Conclusie: polariteiten als kans
Het werken met polariteiten in organisaties en bij individuen biedt niet alleen inzicht, maar ook mogelijkheden om relaties en samenwerking te verbeteren. Herken jij in jouw werk of leven patronen waarin polariteiten een rol spelen? Ik ben graag bereid er samen met jou en/of je team naar te kijken. Neem gerust contact met me op als je wil verkennen hoe een opstelling daarbij kan helpen. Door polariteiten te erkennen en erover te communiceren ontstaat een gezondere, effectievere en meer verbonden werkomgeving.
